Rahim içerisine yerleştirilen T şeklinde plastik veya bakır içeren aletlerdir. Bazen rahim içi kontrasepsiyon olarak da adlandırılır. Rahim içi araçlar 2 tipe ayrılmaktadır. Hormon içeren rahim içi araçlar ve bakır içeren rahim içi araçlar. Bakır içeren araçlar T şeklindeki plastiğe sarılmış bakır tellerden oluşmaktadır ve yaklaşık 10 yıl koruma sağlamaktadır. Hormon içeren araçlarda ise progesteron içeren plastik madde vardır ve içeriğindeki hormon normal vücudun yaptığı progesterona benzemektedir. Bunlar da ortalama 5 yıl koruma sağlamaktadır.
Her iki yöntemde de çalışma mekanizması spermin yumurtaya erişmesine engel olacak şekilde bariyer oluşturmalaradır. Bakır içeren spirallerde bakırın spermi etkisiz hale getirmesinden dolayı ilave engelleyici etkisi vardır. Hormon içeren spirallerin etki mekanizması 2 şekilde olmaktadır. Bir tanesi, rahim ağzındaki tıkacın kalınlaşmasına neden olarak sperm geçişini azaltmaktadırlar. Diğer etki mekanizması ise yumurtalıktan olgun yumurta atılımına engel olmasıdır. Her iki rahim içi araç türü de istenildiği zaman çıkarılmakta ve rahim ve yumurtalığın eski halinde çalışması kısa sürede geriye dönmektedir.
Hem hormonal hem de bakırlı rahim içi araçlar acil kontrasepsiyon amacıyla kullanılabilmektedir. Korunmasız ilişkiden beş gün içerisinde kullanılırsa yaklaşık %99 başarı sağlanmaktadır.
Rahim içi araçların güvenilirliği %99 seviyelerindedir. Bu, bir yıl içerisinde spirali olan 100 kadından bir tanesinde istenmeyen gebelik oluşabilir anlamına gelmektedir. Güvenilir ve kolay uyum sağlanabilen bir yöntemdir. Haplardaki gibi unutma veya kondomlardaki gibi yanlış kullanma gibi hatalar olmamaktadır. Bunun yanında cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma özellikleri bulunmamaktadır.
Uygulanmadan önce mutlaka vajinal muayene yapılmalı ve akıntı, rahim ağzında yara veya cinsel yolla bulaşan hastalık varsa öncesinde tedavi edilmelidir. İşlem esnasında vajinal spekulum kullanılır. Vajinal yoldan rahim ağzı geçilerek rahim içerisine yerleştirilmektedir. İşlem genellikle beş dakikadan az sürmektedir. Adet döngüsünün herhangi bir döneminde takılabilmekle beraber genellikle adet döneminin son günleri tercih edilir. Doğum veya düşük sonrası da takılabilmektedir. Uygulama esnasında hafif kramp veya ağrı oluşabilir. İşlem öncesi ağrı kesici alınabilir veya işlem sırasında rahim ağzı bölgesine lokal anestetik uygulanabilir. İşlem sonrası çoğu kadında herhangi bir şikâyet olmazken bazen kramp, ağrı, lekelenme şeklinde kanama, adet dönemi ağrı ve kanama miktarında artış olabilmektedir. Hormonlu spiraller genellikle adet dönem kanama miktarını ve ağrıyı azaltırken bakırlı spirallerde 2-3 ay kanama ve ağrıda artış olabilmektedir. Rahim içi araçların uç kısmı yaklaşık 0,5 cm kadar olacak şekilde rahim ağzının dışarısında bırakılmalıdır ki çıkarması kolay olsun ve kontrollerde yerinde olup olmadığı anlaşılsın. Takılmanın ilk 3 ayı önemlidir ve genellikle bu dönemde yerinden kayma veya düşme öyküsü olabilmektedir. Koruyucu etkileri takar takmaz başlamaktadır.
Yan Etkileri Var mıdır?
Hormonal rahim içi araçların genellikle yaşamı etkileyecek ciddi yan etkileri bulunmamaktadır. Adet kanama miktarında azalma yaratabilirler. Bu durum zaman zaman kişilerde yan etki olarak algılanıp daha fazla kanamanın daha sağlıklı olduğu gibi bir düşünce içinde olabilirler. Aynı zamanda endometirosis veya polikistik over sendromuna bağlı kasık ağrısı ve adet düzensizliklerini de azaltırlar. Adet öncesi gerilim sendromu ve adet dönemi kramplarını da azaltma etkileri vardır. Nadir görülmekle birlikte işlem sonrası kasık ve bel ağrısı, adet dönmeleri arasında ara kanamalar ve düzensiz adet görme gibi yan etkiler olabilmektedir. Bu şikayetler vücut yabancı maddeye alışana kadar birkaç ay sürebilir. İşleme bağlı ağrılar ibuprofen veya naproksen gibi ağrı kesicilerle azaltılabilir. Hormonal spirallere bağlı adet kanamalarının olmaması kadınlarda acaba gebemiyim kaygısı yaratabilmektedir. Bu konuda eğer doğru uygulama yapılmış ve spiral doğru yerdeyse %99 üzerinde güvenilir olduğu anlatılmalıdır. Eğer şüphe devam ediyorsa gebelik testi yapılabilir. Spiral varken dış gebelik olma riski olduğundan bu konuda dikkatli olunmalıdır. İçerisindeki progesteron hormonunun herhangi bir ciddi yan etkisi yoktur.
Bakırlı rahim içi araçlarda daha fazla kramp, kasık ağrısı ve adet dönemi kanama miktarlarında artış özellikle ilk 3-6 ay olabilmektedir. Ayrıca düzensiz kanama, ara kanama, kanama döneminde ağrı da zaman zaman olabilmektedir. Ağrı kesicilerle şikayetler genellikle azalmaktadır. Devam eden veya uzun süren durumlarda mutlaka tekrar değerlendirme yapılmalıdır.
Çıkarılırken hafif lekelenme şeklinde kanama olabilir. Bazı durumlarda özelikle uzun süre rahim içerisinde kalmış spirallerde çıkarılma işlemi zor olabilir ve bazen genel anestezi altında alınması gerekebilir. Çıkarıldıktan hemen sonra etkisi kalmamaktadır ve adet döngüsü ve gebe kalma ihtimali eski haline dönmektedir. Her kadının metabolizması ve yabancı maddeye verdiği yanıt farklı olduğundan koruma oranı ve yaptıkları yan etkiler de farklı olabilmektedir.
