Rahim ağzının yüzeysel dokusunda gelişen anormal hücresel büyümelerdir. Tedavi edilmezse rahim ağzı kanserine ilerleme olmaktadır. Erken tanı ve tedavi ile düzensiz doku gelişiminin önüne geçilmekte ve kansere ilerleme engellenmektedir.
Serviks denilen rahim ağzı bölgesi rahim dokusunun vajinaya açıldığı ara bölgede bulunmaktadır. Anormal hücresel değişiklikler aynı zamanda CIN, servikal intraepitelyal neoplazi olarak da adlandırılmaktadır.
Her ne kadar kanser öncesi terimi stres yaratan bir durumsa da bu lezyonların kansere ilerleme ihtimalleri düşüktür. İhmal edilir veya tedavi ve kontrol edilmezlerse ilerleme riskleri artmaktadır. Aylar veya yıllar içerisinde kansere dönüşecektir.
Rahim ağzı dokusunda yaptığı hücresel hasar derecesine göre sınıflandırılmaktadır.
CIN1 denilen aşamada rahim ağzı yüzeysel dokusunun sadece üçte birini tutan hastalık tanımlanmaktadır. CIN2 ‘de yüzeysel epitel dokusunn üçte bir ile üçte ikilik kısmı etkilenmektedir. CIN 3 ‘de ise üçte ikisinden daha fazla hemen hemen tüm yüzey dokusunun etkilendiği durum tarif edilmektedir. Özellikle CIN2 ve CIN 3 kansere ilerleme potansiyelleri olduğu için mutlaka tedavi ve takipleri yapılmalıdır.
Seksüel aktif tüm kadınlar ve rahim ağzı olan bireyler etkilenebilmektedir. İnsan siğil virüsü denilen HPV ile bu hücresel değişikliklerin ilişkisi bulunmaktadır. Bu virüs cinsel yolla bulaşan hastalıkların başında gelmektedir.
Oluşan hücresel değişiklikler her zaman şikâyet oluşturmamaktadır. Genellikle rutin yapılan rahim ağzı kanser tarama testi olan smear sonucunda ortaya çıkmaktadır. Bazı kişilerde lekelenme şeklinde veya ilişki sonrası kanama olmaktadır.
Cinsel ilişki sonrası vücuda HPV virüsü girerse bu hücresel değişimlerin olma ihtimali artmaktadır. Çoğu zaman bağışıklık sistemi bu virüslerle baş etmektedir. Yaklaşık 200 virüs tipi bulunmasına rağmen 16 ve 18 tipleri en fazla etkileyen ve hasar yapan tiplerdir.
Kadınların yaklaşık %75’inin belirli bir yaşta bu virüslerle karşılaştıkları bulunmuştur. Yarıya yakını genellikle 15 ve 25 yaş arasında olmaktadır.
HPV virüsü olmadan hücresel değişiklikler olmamaktadır fakat HPV olması mutlaka hücresel değişiklikler olacak anlamına gelmemektedir. Neden bazılarında değişiklikler olurken diğerlerinde olmadığı net değildir. Bununla birlikte bazı risk faktörleri belirlenmiştir;
- 55 yaş üzerinde risk artmaktadır.
- Sigara kullanımı riski arttırmaktadır
- Bağışıklık sisteminin zayıf olması riski arttırmaktadır.
Bu anormal hücresel değişiklik durumları genellikle smear testi sonucunda saptanmaktadır. Şüpheli smear sonucu veya klinik olarak yüksek şüpheli durumlarda kolposkopi denilen işlemle rahim ağzı dokusu daha yakından incelenmektedir. Kolposkopide mikroskobik yöntemle rahim ağzında ve vajinal dokuda anormal hücre değişiklikleri incelenmektedir. Şüpheli görüntü alanlarında biyopsi alınarak hem kesin tanı konulur hem de DNA çalışması yapılarak virüs tipi belirlenmektedir.
Anormal durumun tedavisi lezyonun ağırlığına, kişinin yaşına, sağlık durumuna ve tedavi isteğine göre değişmektedir. Yapılacak işlem daha sonra oluşacak gebe kalma durumu ve gebelik sürecini etkileyebilecek işlemlerdir. Tüm bunlara göre tedavi planlanmalıdır. CIN 1 tanısı konulursa bu durum genellikle kendiliğinden düzeleceğinden dolayı tedavi gerekmeyebilir. Bunların sadece %1’inde kansere ilerleme riski vardır. Düzenli smear tarama testleri ile kontroller yapılmaktadır. Daha ileri düzey değişimlerde kanser riskinden dolayı mevcut anormal doku ortadan kaldırılmalıdır. Bu amaçla yapılan birkaç cerrahi işlem vardır.
LEEP denilen işlemde elektriksel yöntemle hasarlı doku çıkarılmaktadır. Ciddi yan etkileri olmamakla birlikte zaman zaman kanama ve rahim ağzında darlık oluşturabilir. Konizasyon denilen işlemde ise bistüri ile daha geniş doku çıkarılmaktadır. Kanama ve darlık riski daha fazla olmakla birlikte daha fazla doku çıkarılarak hasarlı doku kalmamasına çalışılmaktadır. Bu yöntemlerle başarı sağlanamazsa ve şüpheli hücreler ortadan kaldırılamazsa rahim ve rahim ağzının alındığı histerektomi işlemi yapılmaktadır.
Bu hastalıklardan korunmanın en etkili yolu virüsün vücuda girmesini önlemektir. Eğer bir şekilde virüsle temas edilmişse düzenli smear taramaları ile hastalık saptanmaya çalışılmalıdır. HPV virüsünden korunmanın etkili yöntemlerinde birisi de aşılamadır. 9-26 yaş arası kişilerin aşılanması ile yüksek düzeyde korunma sağlanacaktır. Kondom kullanılması ve cinsel partner sayısının azaltılması da virüsten korunmada önemli faktörlerdir. Cinsel birliktelik sonrası jinekolojik muayene kontrollerinde mutlaka smear tarama testleri yıllık yaptırılmalıdır. Sigara kullanımı ile hücresel değişiklik risklerinin arttığı bilindiği için sigara ve tütün ürünleri kullanılmamalıdır.
Uygun şekilde cerrahi olarak çıkarılırsa kansere ilerleme riski %95 oranında ortadan kalkacaktır.
