Doğum eylemi esnasındaki hissedilen ağrıların sebebi, rahim kaslarının kasılması, bebeğin rahim ağzı, mesane ve bağırsaklara basısı ve doğum kanalı ile vajinanın gerilmesidir. Ağrının azaltılması için analjezikler, lokal anestezikler, bölgesel anestezi ve genel anestezi yöntemleri uygulanmaktadır.
Her anne adayının ağrı eşiği farklıdır her birisi ağrıyı farklı şekilde algılamaktadır. Rahimde oluşan her kasılma kadından kadına farklıdır ve her gebelikte de ayrı ağrı şekilleri yaşayabilmektedir. Doğum kasılmalarında kasık ve bel bölgesinde aşağı doğru ilerleyen künt bir ağrı hissedilmektedir. Bazen adet dönemi ağrılarına bazen diare esnasında hissedilen ağrılara benzetilmektedir. Ağrının diğer bir özelliği de düzenli olarak giderek artan ve şiddetlenen bir ağrı şeklinde olmasıdır.
Doğum esnasında ağrının giderilme yöntemleri konuşulmalı ve hem bebek hem de annenin durumuna göre hangisinin yapılabileceğine karar verilmelidir.
Kullanılan analjezik ilaçlar damar yolundan veya doğrudan kas içerisine verilebilir. Bunlar tam olarak ağrıyı kesmese de azaltabilmektedirler. Anne ve bebeği sakinleştirici ilaçlar olduğu için doğum esnasında aşırı yorulan anneler için tercih edilebilirler.
Doğum eylemi esnasında gelişen acil durumlarda genel anestezi tercih edilmektedir. Anestezistler tarafından yapılmaktadır ve güvenilir yöntem olarak kabul edilmektedir.
En sık kullanılan ve etkili kabul edilen yöntemler epidural veya spinal anestezi denilen bölgesel anestezi yöntemleridir. Ağrıyı çok azaltırlar veya tamamen keserler. 3 tip bölgesel anestezi yöntemler vardır; spinal, epidural ve kombine spinal-epidural yöntemler. Hepsinde de uygulama bel kısmından aşağı doğru giden sinirlerin etrafına yapılmaktadır.
Epidural anestezi: işlem esnasında ince plastik tüp şeklinde kateter bel bölgesinde belirlenen noktaya uygulanmaktadır. Doğum süresince kateter bu bölgede kalmaktadır. Sezaryen yapılması durumunda ise yine kateterden yüksek doz ilaç verilerek etki sağlanmaktadır.
Spinal Anestezi: belirlenen bölgeden ince iğne aracılığıyla tek doz ilaç verilmektedir. Daha düşük doz ilaç kullanılmakta ve etkisi hemen başlamaktadır.
Kombine Spinal-Epidural Anestezi: spinal iğne ile etkisi hemen başlamaktadır ve gerekirse kateterden daha yüksek doz ilaç verilebilmektedir.
Kateter takılma veya spinal anestezi işlemi oturur veya yan yatar pozisyonda yapılmaktadır. Spinal iğne ile belirlenen omurga arası aralığa girildikten sonra kateter yerleştirilerek istenen ilaç dozu verilmektedir.
Bölgesel anestezi uygulanması için en uygun zaman hem anne hem bebeğin durumu ve doğum eyleminin ilerleme süreci ile ilgilidir. Uygulanan tedavinin bebeğe ve anneye ciddi bir yan etkisi olmamaktadır.
İlaç uygulandıktan sonra 10-20 dakika içerisinde etkisi başlamaktadır. Etki süresi içerisinde doğum gerçekleşmez ve ağrı tekrar başlarda ilave ilaç dozu yapılabilmektedir. Spinal anestezi etkisi yaklaşık 2-3 saat sürmektedir. Doğum gerçekleşmesi bu sürenin üzerinde bekleniyorsa epidural kateter uygulanmalıdır. Bölgesel anestezi ile her ne kadar ağrı kesilirse de baskı ve basınç hissi devam edecektir. Spinal veya epidural anestezi sonrası gebe ayağa kalkabilir ve doğum gerçekleşene kadar hareket edebilmektedir.
İşlem sonrası doğum süreci maksimum bir saate kadar uzayabilmektedir. Bu durum anne veya bebek açısından risk yaratan bir durum değildir. Ağrı hissi olamayacağı için ıkınma hissi gelmeyebilir ve bu durumda anne adayının hissedeceği baskı anlatılarak o esnada ıkınması sağlanabilir.
Komplikasyonların önlenmesi açısından anestezi doktoru gerekli önlemleri almalıdır. Buna rağmen istenmeyen durumlar nadir de olsa görülmektedir;
Kan basıncında düşme
Kaşıntı
Baş ağrısı
Lokal anestezi reaksiyonu (kulak çınlaması, titreme)
