Yumurtalık fonksiyonlarının normalden erken dönemde durması ve bunula ilgili şikayetlerin oluşması durumudur. Bazı erken menopoz durumlarında tedavi ile gebelik şansı olabilmektedir.
Kadın yumurta hücrelerinin oluşumunu sağlayan yumurtalıkların çalışması 40 yaşından önce durmaktadır. Normalde bu fonksiyonlar ortalama 50 yaşına kadar devam etmektedir. Yumurtalık çalışması durunca östrojen hormon salınımı da azalmaktadır. Östrojen azalması da kadınlarda bazı istenmeyen yan etkiler oluşturacaktır. Bu durum aynı zamanda primer yumurtalık yetersizliği olarak da adlandırılmaktadır.
Görülme sıklığı ve 15-29 yaş grubunda yaklaşık 1000 kadında bir, 30-39 yaş arasında da 100 kadına birdir.
Bu durumun oluşmasında çeşitli faktörler bildirilmiştir. Bunlardan en sık görülenleri, otoimmun hastalıklar, radyoterapi ve kemoterapi gibi kanser tedavileri, Turner sendromu gibi genetik hastalıklar, çeşitli sebeplerden dolayı rahim ve yumurtalıkların alındığı durumlar ve viral enfeksiyonlardır.
Bazı kadınlarda erken menopoz durumunda şikâyet oluşmamaktadır. En sık görüle şikayetler, âdet kanamalarının kesilmesi, seksüel fonksiyonların azalması, konsantrasyon güçlüğü, aşırı uyarılma durumu, sıcak basmaları, gebe kalmada zorluk ve vajinal kuruluktur.
Kanda hormon düzeylerine bakarak tanı konulmaktadır. Kromozomal bozuklukların görülmesi de tanıyı koydurmada yardımcı olacaktır. Ultrasonografi görüntülenmesi ile rahim e yumurtalıkların durumu izlenir.
Tedavide ana prensip azalan yumurtalık hormonlarının yerine konulmasıdır. Oluşan şikayetlerin azalmasına ve hormon kaybına bağlı kemik erimesi gibi durumların daha az sıklıkta görülmesine faydalı olacaktır.
Östrojen eksiliği ile birlikte osteoporoz gibi kemik erimesi sıklığı artacaktır. Aynı zamanda kan yağ düzeylerinde ve kalp hastalıkları riskinde artış olacaktır. Bunlardan dolayı eksilen hormonların takviye edilmesi faydalı olacaktır. Gebe kalmada zorluk yaşayan kadınlarda taşıyıcı yumurtalık ve kısırlık tedavisi gibi yöntemler denenmelidir.
Erken menopoz açısından risk altında olan kadınlar;
- 35 yaş üzeri
- Ailede erken menopoz öyküsü
- Otoimmun hastalık bulunması
- Cerrahi, radyoterapi ve kemoterapi öyküsünün bulunmasıdır.
Çoğu erken menopoz durumu kalıcıdır ve uzun süre hormon tedavisi gerekmektedir. Duygu durum bozuklukları da sık görüldüğünden dolayı psikolojik destek de mutlaka düşünülmelidir.
